Negrău Elisabeta, Ζωγράφοι από τη δυτική Μακεδονία στις ρουμανικές ηγεμονίες. Οι αδελφοί Ιωάννης και Γεώργιος (ακμή π. 1640-1655) .
Η δημοσίευση το 2007 ενός εγγράφου από τη συλλογή του Ιστορικού Μουσείου της Μόσχας έφερε στο φως άγνωστα στοιχεία για το έργο δύο ελλήνων ζωγράφων των μέσων του 17ου αιώνα, που εργάστηκαν στο Κίεβο, τη Βλαχία και τη Μολδαβία. Πρόκειται για μια επιστολή προς τον πατριάρχη Μόσχας Νίκωνα, με ημερομηνία 25 Ιουλίου 1655, η οποία υπογράφεται από τον Ιωάννη και τον Γεώργιο, δύο αδέλφια ζωγράφους που παρουσιάζονται ως Μακεδόνες. Οι δύο ζωγράφοι προτείνουν στον πατριάρχη μια μελλοντική συνεργασία, απαριθμώντας του τα έργα τους: την εκκλησία του Αγίου Βλαδίμηρου στο Κίεβο (το εκκλησάκι του Μπερέστοβο, που ξαναζωγραφίστηκε το 1643 επί μητροπολίτη Πέτρου Μογίλα) (Εικ. 1, 2, 16), και τα βλαχικά βοϊβοδαλικά μοναστήρια του Căldăruşani, Brebu, Strehaia (Εικ. 10, 11), Cornăţel, Plătăreşti (Εικ. 5, 9, 15), Plumbuita και Vrancea (μοναστήρι Soveja) στη Μολδαβία. Έργα τους, με βάση τα τεχνοτροπικά τους χαρακτηριστικά, μπορεί να είναι και η μονή Clocociov (Εικ. 14) όπως και δύο εικόνες από τη συλλογή του Ρου- μανικού Πατριαρχείου (Εικ. 17, 18). Το ύφος των έργων φανερώνει ότι οι δύο ζωγράφοι προέρχονται από την περιοχή Λινοτόπι-Γράμμουστα στη Δυτική Μακεδονία.
Όταν ο Γεώργιος και ο Ιωάννης έφτασαν στο Κίεβο και μετά στη Βλαχία, είχε μόλις πραγματοποιηθεί η Σύνοδος του Ιασίου (1642), με κύριους πρωταγωνιστές τον μητροπολίτη Πέτρο Μογίλα και τον συντηρητικό θεολόγο Μελέτιο Συρίγο, εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο οποίος διόρθωσε τις καθολικές απο- κλίσεις στην Ομολογία της Πίστεως που είχε συντάξει ο Πέτρος Mογίλα. Η ερευνήτρια Βέρα Τσεντσόβα, η οποία δημοσίευσε το πρωτότυπο ελληνικό έγγραφο με γαλλική μετάφραση, αναγνώρισε την υπογραφή του Μελέτιου Συρίγου στην επιστολή που απηύθυναν οι δυο ζωγράφοι στον πατριάρχη Νίκωνα και μέσω γραφολογικής ανάλυ- σης ανακάλυψε ότι ολόκληρη η επιστολή γράφτηκε από τον ίδιο. Ο Συρίγος φαίνεται ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο συστήνοντας στον μητροπολίτη Κιέβου τους δυο ζωγράφους, οι οποίοι πέρασαν στη συνέχεια στον βοεβόδα της Βλαχίας Mατθαίο Μπασαράμπα. Ο Συρίγος τους σύστησε επίσης στον πατριάρχη Νίκωνα σε εποχή κατά την οποία ο τελευταίος ξεκινούσε μια «επαναβυζαντινοποίηση» της Ρωσικής Εκκλησίας. Οι συστάσεις του Συρίγου για τους δυο ζωγράφους που προέρχονταν από το παραδοσιακό περιβάλλον της Δυτικής Μακεδονίας, είχαν προφανώς ως κύριο στόχο την υποστήριξη μιας συντηρητικής τέχνης που θα αντανακλούσε την ορθόδοξη πίστη όπως αυτή διατυπώθηκε στη Σύνοδο.
Οι Σύνοδοι του Ιασίου (1642), της Μόσχας (1654) και της Ιερουσαλήμ (1672) επεδίωξαν να διατυπώσουν μια Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως και να συστήσουν ένα κανονικό σώμα ορθόδοξων λειτουργικών κειμένων, επηρεάζοντας έτσι τις καλλιτεχνικές τάσεις, οι οποίες σημαδεύτηκαν από έναν ορθόδοξο συντηρητισμό. Η αναζωογόνηση της παραδοσιακής ορθοδοξίας, που επιβεβαιώθηκε στις τρεις Συνόδους, θα ενισχυθεί έντονα από τις «βυζαντινίζουσες» πολιτισμικές και καλλιτεχνικές προσεγγίσεις της αυλής της Μόσχας, του βλάχου βοεβόδα Ματθαίου Μπασαράμπα και του μολδαβού Βασιλείου Λούπου και μετά από λίγες δεκαετίες των βλάχων πριγκίπων Σερμπάν Καντακουζηνού (1679-1688) και Κωνσταντίνου Μπραν- κοβάν (1688-1714). Ο 17ος αιώνας, εποχή θεολογικών συζητήσεων και προβληματισμών για τη συγκρότηση της ορθόδοξης πίστης, άφησε σημαντικά σημάδια στη θρησκευτική τέχνη. Η προοδευτικά αποδυναμωμένη ύστερη βυζαντινή παράδοση, η οποία διαιωνιζόταν στον πυρήνα της τέχνης του 16ου αιώνα με έναν περισσότερο ή λιγότερο οργανικό τρόπο, θα γίνει τώρα το σώμα της ορθόδοξης παράδοσης, ερμηνευμένο μέσω ενός συνειδητού συντηρητισμού που αντλεί από τη σχολαστικά διατυπωμένη Ομολογία της Ορθoδόξου Πίστεως. Τελικά, η παράδοση αυτή είναι εκείνη που καταγράφηκε επιμελώς στις ερμηνείες της ζωγραφικής τέχνης του 17ου και του 18ου αιώνα.
Summary
The study analyses the works of two virtually unknown Greek painters from the mid-seventeenth century. The names of the two painters, the brothers Ioannis and Georgios, are known from a letter addressed to Patriarch Nikon of Moscow, dated July 25 1655, in which they enumerate several churches they painted in Kiev and Wallachia: Berestovo, Căldărușani, Brebu, Strehaia, Cornățel, Plumbuita, Plătărești, Soveja. The study concludes that the two painters were trained in (nowadays) Western Macedonia. It also discusses the connections between the two painters, their patrons and the theologian Meletios Syrigos.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου