Keywords: Byzantine Literature, Translation Greek into Old Church Slavonic, Old Bulgarian Literature, Medieval Bulgaria, Church Slavonic literature, Theophylact of Ochrid
Summary / Περίληψη
Unlike the literary center of Preslav, Ohrid appears as an effective mediator between the Slavonic and the Byzantine literature. Using translations of Slavic men of letters in Ohrid, most of whom were versed in the Greek language, Byzantine authors like Theophylact of Ohrid and Demetrios Chomatenos wrote texts, that were unique to the Byzantine literature, because in their composition they interwove Slavonic literary works. These works became a medium and a stimulus for the educated Byzantine elite to recall their forgotten missionaries Cyril and Methodios or to get acquainted with the most distinguished of their disciples.
To the numerous explanations of the places in the Vita of St. Clement by Theophylact of Ohrid, where the personal pronoun ‘we’ (ἡμῖν, ἡμᾶς) is used in relation to the Bulgarians and the disciples of St. Clement one can add the following remarks: 1) In Byzantine, as well as in Modern Greek, because of the iotacism the pronouns ‘we’ and ‘you’ (ἡμεῖς-ὑμεῖς) have the same pronunciation. The medieval copyists usually copy phrases, which they keep in mind and repeat silently or most probably utter them. In that way, it was very easy to confuse the two words. 2) Since this “mistake” appears twice in the text and in the most of the codices, then it must be explained by the fact, that somebody had taken notes during a storytelling about St. Clement, because it is well known that there were many popular legends about the two favorite saints (Naoum and Clement) in the region of Ohrid. In the process of writing down the story the copyist preserved unconsciously the personal pronoun in first person. 3) If these passages were translations from Slavonic texts, it is again about setting down orally communicated information, because one of the most common translation techniques in the Middle Ages was the oral translation. One can assume that the gloss Νέμιτζοι, equivalent to the Slavic word ‚немцы ‘, in the text of Theophylact could be as well an indication for deploying Slavonic text materials, but this assumption is refuted by the finding, that this gloss occurs in other Byzantine authors too. In the end of the article a passage from ch. XVIII(58:773-775) of the Vita of St Clement is commented as an interesting evidence for the medieval system of teaching
Σε αντίθεση με το λογοτεχνικό κέντρο της Πρέσλαβας, η Αχρίδα εμφανίζεται ως αποτελεσματικός μεσολαβητής μεταξύ της σλαβικής και της βυζαντινής λογοτεχνίας. Χρησιμοποιώντας μεταφράσεις Σλάβων λογοτεχνών της Αχρίδας, οι περισσότεροι από τους οποίους γνώριζαν καλά την ελληνική γλώσσα, βυζαντινοί συγγραφείς όπως ο Θεοφύλακτος της Αχρίδας και ο Δημήτριος Χωματηνός, έγραψαν κείμενα, μοναδικά για τη βυζαντινή λογοτεχνία, επειδή στη σύνθεσή τους συνδύαζαν σλαβικά λογοτεχνικά έργα. Τα έργα αυτά αποτέλεσαν μέσο και ερέθισμα για τη μορφωμένη βυζαντινή ελίτ να ανακαλέσει στη μνήμη της τους ξεχασμένους ιεραποστόλους Κύριλλο και Μεθόδιο ή να γνωρίσει τους πιο διακεκριμένους μαθητές τους.
Στις πολυάριθμες επεξηγήσεις των σημείων του βίου του αγίου Κλήμεντος από τον Θεοφύλακτο της Αχρίδας, όπου χρησιμοποιείται η προσωπική αντωνυμία "εμείς" (ἡμῖν, ἡμᾶς) σε σχέση με τους Βούλγαρους και τους μαθητές του αγ. Κλήμεντος μπορεί κανείς να προσθέσει τις εξής παρατηρήσεις: 1) Στα βυζαντινά, όπως και στα νέα ελληνικά, λόγω του ιοτακισμού οι αντωνυμίες "εμείς" και "εσείς" (ἡμεῖς-ὑμεῖς) έχουν την ίδια προφορά. Οι μεσαιωνικοί αντιγραφείς αντιγράφουν συνήθως φράσεις, τις οποίες κρατούν στο μυαλό τους και τις επαναλαμβάνουν σιωπηλά ή πιθανότατα τις προφέρουν. Με αυτόν τον τρόπο, ήταν πολύ εύκολο να συγχέουν τις δύο λέξεις. 2) Εφόσον αυτό το "λάθος" εμφανίζεται δύο φορές στο κείμενο και στους περισσότερους κώδικες, τότε πρέπει να εξηγηθεί από το γεγονός, ότι κάποιος είχε κρατήσει σημειώσεις κατά τη διάρκεια μιας αφήγησης για τον άγιο Κλήμη, διότι είναι γνωστό ότι υπήρχαν πολλοί λαϊκοί θρύλοι για τους δύο αγαπημένους αγίους (Ναούμ και Κλήμης) στην περιοχή της Αχρίδας. Κατά την καταγραφή της ιστορίας ο αντιγραφέας διατήρησε ασυνείδητα την προσωπική αντωνυμία σε πρώτο πρόσωπο. 3) Εάν τα αποσπάσματα αυτά ήταν μεταφράσεις από σλαβικά κείμενα, πρόκειται και πάλι για την καταγραφή προφορικά μεταδιδόμενων πληροφοριών, διότι μια από τις πιο συνηθισμένες μεταφραστικές τεχνικές του Μεσαίωνα ήταν η προφορική μετάφραση. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι το γλωσσάρι Νέμιτζοι, ισοδύναμο με τη σλαβική λέξη 'немцы', στο κείμενο του Θεοφύλακτου θα μπορούσε επίσης να αποτελεί ένδειξη για την αξιοποίηση σλαβικού κειμενικού υλικού, αλλά η υπόθεση αυτή καταρρίπτεται από τη διαπίστωση, ότι το γλωσσάρι αυτό απαντά και σε άλλους βυζαντινούς συγγραφείς. Στο τέλος του άρθρου σχολιάζεται ένα απόσπασμα από το κεφ. XVIII (58:773-775) του βίου του αγίου Κλήμεντος ως ένα ενδιαφέρον στοιχείο για το μεσαιωνικό σύστημα διδασκαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου